۱.توپوگرافي از نظر لغوي ، به معني پستي و بلندي مي باشد و در اينجا منظور از توپوگرافي ، پستي و بلنديهاي سطح زمين و يا همان ارتفاع عوارض زمين از سطح دريا مي باشد. ارتفاع گاهي بصورت نسبي و گاهي بصورت مطلق بيان ميگردد. به طور مثال اگر ارتفاع كوه دماوند را نسبت به ارتفاع تهران مقايسه نمائيم به آن ارتفاع نسبي مي گويند.  ( مثلاً بگوئيم كوه دماوند به اندازه h متر از تهران بلند تر مي باشد.) ولي چنانچه ارتفاع يك عازضه نسبت به يك سطح مبنا بيان گردد به آن ارتفاع مطلق مي گويند.

سطح مبناي ارتفاعات عموماً سطح درياها و آبهاي آزاد مي باشد.كه در ايران سطح درياي آبهاي بندر فاو در خليج فارس انتخاب شده است . و ارتفاع تمام عوازض خشكي ، اعم از كوه، دشت، ، دامنه،و...نسبت به آن سنجيده مي شود.

محتوي نقشه هاي توپوگرافي شامل عناصر مختلف طبيعي و انساني مي باشد. ناهمواريهاي سطح زمين تا حد كوچكترين تپه ها م حتي شيارهاي ناشي از سيلابها،جنگل ها، بيشه ها ، با تلاق ها، ماسه زارها ، درياچه ها ، آبهاي جاري ، انواع راه ها ، پل ها ، كانال، از شهرهاي بزرگ گرفته تا روستاها بعضاً تا حد خانه هاي منفردو ده ها عناصر ديگر روي اين نقشه ها نشان داده مي شود.

۲.مشخصات كلي نقشه هاي توپوگرافي:

الف-پايه و اساس نقشه هاي توپوگرافي بر روي خطوط تراز است. خطوط تراز با خطوط ميزان منحني عبارت است از كليه نقاط هم ارتفاع منطقه كه به وسيله منحني نمايش داده مي شود

ب-هر نقشه به وسيله دو نوع منحني ميزان مشخص مي شود.

خطوط ميزان اصلي ضخامت بيشتري داشته و فاصله دو خط ميزان اصلي است كه بستگي به اشل نقشه دارد.

ج-تعداد خطوط ميزان فرعي كه در بين دو منحني خط ميزان اصلي قرار گرفته اند بستگي به اشل نقشه داشته و از طرف ديگر ضخامت كمتري نسبت بخطوط اصلي دارند.خطوط ميزان منحني در نقشه هاي رنگي با رنگ قهوه اي مشخص مي شوند.ج- هر چه تعداد خطوط ميزان فرعي زيادتر باشد نقشه دقيق تر مي باشد . مثلاً در نقشه هاي با مقياس000/250 : 1 كه فاصله دو خط ميزان اصلي 50 متر است 5 خط ميزان فرعي قرار گرفته است.

د-هر چه خطوط ميزان به هم نزديكتر باشند شيب تندتر است و بر عكس . بنابراين در مناطق كوهستاني و دامنه هاي پرشيب منحني ها به هم نزديكتر بوده كه گاهي شمارش آنها مشكل مي باشد . ولي در مناطق مسطح و دشتي منحني ها از يكديگر دور مي شوند.

دره ها و ستيغ ها را در روي نقشه هاي توپوگرافي بآساني مي توان مشخص نمود . اگر ارتفاع افزايش يابد نمايش دهنده يك يال و ستيغ و اگر ارتفاع كاهش يابد دره ها را نشان مي دهد.

نقشه‌های توپوگرافی نقشه‌هایی با مقیاس‌های بزرگ و کوچک هستند که برای نشان دادن خصوصیات فیزیکی سطح زمین بکار می‌روند. این نقشه‌ها برای مطالعات جغرافیایی بخاطر اطلاعات مفید آن از جمله قابلیت اندازه گیری فواصل افقی و یا ارتفاع عمودی نقاط مختلف یک وسیله اساسی به شمار می‌روند.
منحنی‌های میزان
منحنی‌های میزان خطوط فرضی هستند که تمام نقاط واقع در آنها دارای ارتفاع یکسان نسبت به سطح دریا و یا یک مبدا مشخص هستند. منحنی‌های میزان علاوه بر مشخص نمودن وضعیت پستی و بلندی ناحیه ارتفاع و شیب واقعی محل را نیز مشخص می‌نمایند.
فواصل منحنی‌های میزان بیانگر مسافت عمودی بین دو منحنی هستند. این فاصله معمولا برای تمام منحنی‌های متوالی ثابت نگهداشته می‌شود. مگر در مواقعی که ارتفاع منطقه معینی مانند قله و غیره را نشان دهند.

به تمام روشهاي دسترسي به ماده معدني از سطح به طرف عمق گشايش گويند. در اين رابطه تصميمات اوليه متعددي بايستي گرفته شود که اهم انها عبارتند از:
1 ) موقعيت بازکننده هاي معدن (چاه قائم، تونل مورب ،چاه مورب …)
2 ) نوع بازکننده ها
3 ) ابعاد بازکننده ها (سطح مقطع )
4 ) انتخاب سيستم ترابري ( بارگيري +باربري )
5 ) انتخاب سيستم مناسب استخراج

عوامل موثر در تعيين نوع گشايش معدن :
1 ) عمق کانسار
2 ) شيب کانسار
3 ) ضخامت کانسار
4 ) وضعيت توپوگرافي سطح زمين
5 ) مشخصات زمين شناسي و معدني کانسار

نکته ؟؟
براي روشهاي گشايش و استخراج زيرزميني سه اصل مهم است :
1 ) ايمني افراد معدن
2 ) اقتصادي بودن( قيمت تمام شده ماده معدني + ميزان پيشروي به ازاي واحد وزن حداقل باشد)
3 ) کمترين ميزان افت

استخراج مواد معدني با توجه به عواملي چون نسبت باطله برداري، ميزان ذخيره، نوع ماده معدني و شرايط توپوگرافي به دو دسته کلي تقسيم مي شود:

الف) روش استخراج روبازيا openpite
از اين روش براي بهره برداري ذخايري سطحي و يا ذخاير بزرگ معدني زير زمين، که باطله برداري از آنها اقتصادي باشد به کار مي رود. بسياري از ذخاير فلزي بزرگ مثل آهن و مس حتي تا عمق 300 متري سطح زمين نيز به اين روش استخراج مي شوند.

ب) روش استخراج زيرزميني يا underground
اين روش در مورد ذخايري زير سطحي عميق و يا کوچک کم عمق به کار مي رود که امکان باطله برداري از آنها، يا وجود ندارد و يا اقتصادي نمي باشد روش هاي زيرزميني با توجه به شرايط توپوگرافي عموما به دو دسته تقسيم مي شوند:

1 - ذخايري که در مناطق کوهستاني واقع شده اند و مي توان با استفاده از تونلهاي افقي به آنها دسترسي پيدا کرد.

2 - ذخايري که در مناطق مسطح (دشت) واقع شده و فقط با استفاده از تونلهاي مورب و يا چاه مي توان به آنها دسترسي پيدا کرد.

مقايسه روشهاي روباز و زيرزميني استخراج مواد معدني:

● توليد در معادن روباز بيشتر از زيرزميني است.

● ايجاد اضافه توليد در زير زميني مشکل تر است.

● تاثير اب وهوا و شرايط جوي در معادن روباز بيشتر است.

● ايمني در معادن روباز به دليل نور کافي و ارتباط با هواي ازاد بيشتر از زيرزميني است.

● بازيابي در معادن روباز بيش از 90% است اما در معادن زيرزميني کمتر از 40%.

● افت ماده معدني معادن روباز به دليل دقيق بودن اطلاعات اکتشافي کمتر است.

● نسبت باطله برداري : (SR.a)

CU = هزينه استخراج يک تن ماده معدني به روش زيرزميني

CO = هزينه استخراج يک تن ماده معدني به روش روباز

CO.W = هزينه باطله برداري يک تن به روش روباز

دلايل افت ماده معدني :

1) باقي ماندن لنگه هاي محافظتي براي فضاهاي زيرزميني مثل گالري هاي استخراج، دنباله روها ، پذيرگاهها

2) فضاهاي حفاظتي براي تاسيسات سطحي مثل چاه

3) افت بخاطر روش نامناسب استخراج مثال روش نامناسب اتاق و پايه براي فيروزه

4) افت بخاطر تغيرات شديد عيار

5) افت بخاطر تغيرات شديد شکل کانسار

6) افت ماده معدني در طول حمل ونقل به محل مصرف

 ضررهاي افت ماده معدني :

1) باعث اتلاف ذخيره معدني و ثروت ملي مي شود.

2) باعث کاهش عمر معدن يا بهم ريختن طراحي هاي مي شود.

3) اگر کانسار مواد خود سوز باشد (گوگرد ،زغال سنگ ، پيريت) به دليل افت، احتمال اتش سوزي يا الودگي معدن وجود دارد.

حتما بارها خیرهای انفجار در معادن زغالسنگ را شنیده اید اما علت این امر عدم رعایت استانداردهای ایمنی است و مهمترین عامل انفجار در معدن زغال افزایش گاز متان بیش از حد مجاز است :

متان يا گريزو ( ch4 )
چگالي نسبت به هوا: 5545/0
خواص فيزيکي: بي بو ، بي رنگ ، بي مزه
منابع توليد: لايه هاي زغال ، آتشباري ، موتورهاي احتراقي ، تجزيه مواد آلي
آثار مضر: قابل انفجار ، خفه کننده
روش تشخيص: دستگاههاي گازسنج (گريزومتر) ، چراغ اطمينان شعله اي
علائم مشخصه: سمي نيست اما اگر مقدار آن از حد مجاز بيشتر شود باعث کاهش درصد اکسيژن در هوا مي شود.
حداکثر عيار مجاز: 1 درصد
عيار کشنده: در عيار 5 تا 15 درصد قابل انفجار

حفاري مکانيزه و  انتخاب TBM در سنگ

 مقدمه

روش حفاري با TBM يک سرمايه­گذاري زياد با قابليت انعطاف­پذيري بسيار کم است ولي به طور بالقوه روشي بسيار سريع براي حفاري و نگهداري تونل در سنگ قلمداد مي‌شود.

TBMها براي حفاري تونلي با مقطع دايره­اي شکل کاربرد دارند و در نصب نگهداري موقت و پوشش نهايي تونل نيز سطح بالايي از مکانيزاسيون را از خود نشان مي­دهند. به علت فرايند حفاري مکانيکي، اين روش حفاري موجب کاهش آشفتگي در سنگ شده  و پروفيل دقيقي از تونل را ايجاد مي­کند.

حفر تونل با TBM

• مزايا

-         کاهش سطح مقطع براي تونل­هاي آب؛

-         حفاري سريع و کاهش زمان احداث؛

-         سطح حفاري صاف­تر با پايداري بيشتر؛

-         کاهش هزينه­هاي نگهداري سنگهاي مجاور تونل به واسطه سست شدگي6 کم­تر؛

-         کاهش بيش شکستگي؛

-         کاهش ارتعاشات به علت عدم استفاده از آتشباري و متعاقبا کاهش تاثير بر روي سازه­هاي مجاور؛

-         محيط کاري ايمن تر به علت عدم به کارگيري مواد خطرناکي مانند مواد منفجره براي حفاري تونل؛

-         قابليت کنترل از راه دور و اتوماسيون به سبب پيوستگي عمليات.

• معايب

-       هزينه سرمايه­گذاري بالا؛

-       زمان ساخت و تحويل ماشين جديد، زياد است؛

-       تجهيزات، زمان و هزينه مصرف زياد؛

-       ريسک زمين شناسي بالا با توجه به نرخ پيشروي، مصرف برش دهنده­ها و هزينه­ها؛

-       انعطاف­پذيري کم در برخورد با شرايط مختلف زمين؛

-       ريسک خرابي ماشين در اثر شکست ياتاقان اصلي؛

-       افزايش سريع هزينه‌هاي تونلسازي در نواحي خرد شده و مشکل­آفرين؛

-       نرخ پيشروي کم در سنگ­هاي بسيار قوي و يا بسيار ضعيف.

 انتخاب TBM

دامنه کاربرد TBMها به علت شرايط پيچيده زمين­شناسي بسيار محدود مي­باشد و لذا بايد با بررسي‌هاي دقيق و همه جانبه شرايط ماشين و زمين، انتخاب شوند. در سال­هاي اخير TBMها از نظر جنبه­هاي مکانيکي (نيروي محوري و گشتاور)  و خصوصا از لحاظ توانايي حفاري در سنگ سخت، پيشرفت­هاي چشمگيري داشته­اند و از لحاظ مقاومت فشاري سنگ، قابليت کار در شرايط وسيع زمين شناسي از سنگ نرم تا سخت را کسب کرده­اند. همچنين توسعه برش­دهنده­هاي غلتکي با قطر بزرگ­تر و مقاومت بيشتر در برابر سايش، توانايي TBMها را براي حفاري در سنگ سخت افزايش داده است.

انتخاب TBM مناسب بايد به گونه­اي باشد که بتواند در شرايط نامطلوب و غيرمترقبه نيز حفاري تونل را با عملکرد قابل قبولي ادامه دهد. شرايط نامطلوب در تونلسازي با TBM ممکن است از طريق توده­­هاي سنگي ضعيف که منجر به ناپايداري ديواره و يا سينه‌کار تونل مي­شود و يا به وسيله توده­هاي ­سنگي با کيفيت بسيار خوب (توده سنگ توده­اي و قوي) که باعث کاهش نرخ پيشروي مي­شود، اتفاق بيفتد. بنابراين معمولا TBMها بر اساس شرايط زمين، طراحي، ساخته و انتخاب مي­شوند که اين شرايط شامل سنگ سخت، زمين نرم و و بعضا سينه کاري با زمين مرکب است. TBMهاي مورد استفاده جهت حفاري در سنگ هاي سخت محدوديت اجرا و اعمال نيروي محوري را دارند، زيرا نيروي محوري بيشتري براي نفوذ در اين نوع سنگ ها لازم است؛ از طرف ديگر در زمين­هاي نرم،TBM ها بيشتر محدوديت اعمال نيرو دارند. زيرا نيروي غلتش بالاتري براي نفوذ عميق براي سطح مشخصي از نيروي محوري، لازم است. در زمين­هاي نرم با سينه کار مرکب، TBMها نمي­توانند هميشه کارايي مناسبي داشته باشند، زيرا ارتعاشات کله حفار و ناپايداري سينه کار مانع آن مي­شود.

TBMها اغلب به خاطر داشتن نرخ پيشروي بيشتر نسبت به روش­هاي سنتي از لحاظ هزينه­اي تنها براي حفر تونل هايي با طول زياد به کار مي­روند. ارائه حداقل طول تونل، عملا ممکن نيست و به عوامل­ بيشماري که خاص هر پروژه است بستگي دارد. ولي به طور کلي استفاده از TBM از طول تقريبا 2 کيلومتر آغاز مي شود که بستگي به قطر ماشين دارد. 

در زير به برخي از مهمترين عوامل زمين‌شناسي و ژئومکانيکي موثر بر انتخاب TBM اشاره شده است:

-       مقاومت سنگ

-       شرايط درزه و لايه­بندي

-       شرايط آب

-       وجود گسل

-       شرايط مچاله­شوندگي

TBMها براي حفاري سنگ­هايي با مقاومت متوسط تا زياد (mm²/ N300-50) مناسب هستند. به شرط اينکه سنگ سايندگي زيادي نداشته باشد؛ زيرا افزايش سايندگي سنگ که بيشتر ناشي از کاني‌هايي با درجه سختي بالا است (مانند کوارتز)، منجر به فرسايش ابزارهاي برش­دهنده خواهد شد. همچنين سيستم پشتيباني TBMها بايد در هر شرايطي که در طول مسير تونل اتفاق مي­افتد، توانايي کار را داشته باشد.

1-   مقدمه

روش‌های مختلف آزمایشگاهی و صحرایی برای تعیین پارامترهای مقاومتی خاک وجود دارد. آزمایش‌های صحرایی در مقایسه با انواع آزمایشگاهی، به دلیل آنکه در شرایط طبیعی و واقعی زمین، هم از نظر اندازه، جهت و نحوه توزیع تنش‌های موجود و هم از نظر ناهمگنی­های ساختی و بافتی خاک­­ها و سنگ­ها انجام می­شوند، ارزیابی دقیق­تری از شرایط زمین را دارند. پرسیومتری یا فشارسنجی یک آزمایش برجا بوده که کاربرد وسیعی در انواع متعددی از سنگ‌های ضعیف و خاک‌ها دارد.

2-     آزمایشپرسیومتری و جایگاه آن

کوگلر و شیدیگ در سال ۱۹۳۰ دستگاه پرسیومتر را به کار گرفتند. در سال ۱۹۵۷ منارد با تکمیل این دستگاه کاربرد آن را توسعه بخشید به گونه‌ای که اکنون دستگاه پرسيومتر از وسايل مهم در آزمايش‌های برجا به شمار می‌آيد. نکته‌ی جالب توجه در آزمايش پرسيومتری، اندازه‌گيری توأم پارامترهای تغييرشکل و مقاومت می‌باشد. اساس کار بر انبساط يک استوانه بلند غشايی که در داخل گمانه قرار گرفته و می‌توان ÷ فشار وارده و بنابراين تغيير حجم (و يا تغيير شعاع) غشاء را در حين پيشرفت آزمايش اندازه‌گيری کرد، استوار است. از ویژگیهای مهم این آزمایش ارتباط بین خصوصیات مقاومتی و خصوصیات تغییر شکل‌پذیری خاک می‌باشد. به بیان دیگر، یکی از نتایج آزمایش پرسیومتر، بدست آوردن منحنی فشار- تغییر حجم است.

پارامترهای زیادی از خاک بر اساس نتایج آزمایش پرسیومتری قابل اندازه‌گیری یا مقایسه با سایر آزمایش‌ها هستند. اندازه‌گیری‌هایی که با آزمایش پرسیومتری انجام می‌شود به لحاظ مکانیزم بارگذاری انطباق بیشتری با بارگذاری‌های وارده بر توده خاکی دارد.

 مدول تغییرشکل و پارامتر مقاومتی جزء مهمترین ویژگی­های خاک­ها و سنگ­ها است که مقدار نشست زمین در اثر بارگذاری را تعیین می­کند. هر چه قدر میزان پارامترها دقیق­تر باشد محاسبات انجام شده از جمله تعیین ظرفیت باربری و کنترل نشست با دقت بالایی صورت گرفته و ضریب ایمنی سازه مورد نظر بالا خواهد رفت. به طورکلی پرسیومتر از سه بخش اصلی تشکیل شده است:

• واحد کنترل، که انبساط و فشار غشا را اندازه گیری می کند،
• محفظه ی استوانه ای انعطاف پذیر (سوند) که با فشار سیال درون آن، باد می کند،

• لوله های رابط بین واحد کنترل و محفظه

3-    انواع پرسیومتر

اختلاف اصلی بین پرسیومترها بر نحوه ی قرار گیری آنها در گمانه می باشد. پرسيومترهای متداول شامل پرسيومترهای رانشی[1] ، پرسيومترهای خودحفار[2] و پرسيومترهای پیش حفاری شده[3] می‌باشند.

آزمایش فشاری ساده (تک محوری)  Unconfined Compression

هدف از آزمایش:

هدف از این آزمایش،اندازه گیری تقریبی مقاومت برشی یک خاک چسبنده می باشد.

وسايل آزمايش :

گريس + قوطي درصد رطوبت + چكش لاستيكي+ قالب وادوات تهيه نمونه تك محوري + الك نمره40 + خاك خشك به ميزان لازم ريزدانه چسبنده + آبفشان + گرمخانه + ترازو با دقت 0.1 + ويسكاتور

تئوری آزمایش:

مقاومت برشی خاکهای چسبنده از دو نوع مقاومت اصطکاکی ومقاومت چسبندگی ناشی می شود. مقاومت اصطکاکی تابع نیروهای وزنی است که بیشتر در خاکهای دانه ای به چشم می خورد و مقاومت چسبندگی تابع نیروهای سطحی است، باید توجه داشت که چسبندگی خاک یک پارامتر ثابت نبوده، تابعی از بارمنتقل شده توسط سازه خاک است، همچنین بستگی به بارهای بین دانه ای وچگونگی انجام آزمایش دارد. درحالی که هیچ بار جانبی به نمونه وارد نشود، چسبندگی به عنوان مقاومت برشی خاک مطرح می گردد.

آزمایش فشار تک محوری نوع ویژه ای از آزمایش برش سه محوری است. این آزمایش تعیین مقاومت فشاری یک استوانه خاک بدون هیچ بار جانبی است و مشابه آزمایش سه محوری تحکیم یافته زهکشی نشده و از آن میتوان برای تعیین چسبندگی  درخاکهای رسی استفاده کرد.

 مقاومت فشار تک محوری                                           

درنمونه های رسی اشباع، مقاومت نهایی با افزایش درصد رطوبت خاک کاهش می یابد. درخاکهای غیر اشباع نیز در صورتی که وزن مخصوص خشک خاک ثابت بماند، این مقاومت با افزایش درجه اشباع اندکی کاهش می یابد.

آزمایش فشاری تک محوری این مزیت را نسبت به آزمایش برش مستقیم دارد که تنش وکرنش ها به شکل یکنواخت درآن ایجاد می شود. همچنین سطح شکست، درضعیفترین قسمت رسی اتفاق می افتد.

تهیه نمونه :

شرایط تهیه نمونه باید منطبق بر واقعیت باشد،بدین مفهوم که درصورتی که شرایط واقعی اعمال بار بر نمونه دست نخورده باشد (نظیر پی یک سازه ) باید حتی المقدور نمونه دست نخورده تحت آزمایش واقع باشد ودر صورتی که نمونه ای از یک خاکریز تحت آزمایش است ،باید نمونه دست خورده با همان شرایط رطوبت وتراکم تهیه وآزمایش شود.این آزمایش بیشتر در مورد نمونه های دست نخورده کاربرد داردو محدود به خاکهایCL-ML,MH,ML,CH,CL می باشد.

تهیه نمونه دست خورده:

در این مورد می توان از نمونه های دست نخورده شکسته شده یاازخاک دست خورده استفاده کرد.درحالت اول نمونه در یک غشاء لاستیکی پیچیده شده، آنقدر ورز داده می شود تا کاملاً همگن گردد، به طوری که ازمحبوس شدن هوا در بین دانه های خاک جلوگیری شده ،درصد رطوبت طبیعی نمونه حفظ شود . درحالت دوم خاک در قالب مخصوص استوانه ای متراکم می شود. سپس دو انتهای نمونه کاملاً صاف می شود به طوری که به محور نمونه عمود باشد.بعد از آن قالب باز شده نمونه خارج می شود.

روش آزمایش:

همانند سایر آزمایشهای مقاومت برشی ،دراینجا نیز از هردو روش کرنش کنترل شده وتنش کنترل شده به کار می روند. روش ارائه شده برای حالت کرنش کنترل شده است.

1. نمونه را در جایگاه مخصوص خود در دستگاه آزمایش قرار می دهیم ،به طوری که محور عمودی آن نزدیک مرکز بارگذاری درصفحه بارگذاری باشد.اگر راستای نمونه بر صفحه های دستگاه عمود نباشد،خیلی زود منحنی تنش – کرنش به حالت افقی خود نزدیک می شود. برای تماس مطمئن تر می توان بار 5/0 کیلوگرم بر نمونه وارد کرد . این بار اولیه در نمونه یک تغییر مکان اولیه ایجاد می کند که باید در ابتدای آزمایش تصحیح شود.
2. گیج اندازه گیری بار وتغییر مکان را روی صفر تنظیم می کنیم .سپس بارگذاری را با آهنگ کرنش 5/0 تا 2 درصد در دقیقه اعمال می کنیم.
3. قرائتهای بارگذاری را دردرصد کرنشهای زیر اندازه گیری نمایید.

 20,18,16,14,12,10,8,6,5,4,3,2,1,0.5,0.2,0.1,0

  4. فشار همچنان بر نمونه اعمال می شود تا آنکه ترک در نمونه ظاهر شود یا آنکه منحنی تنش –کرنش از مقدار بیشینه خود عبور کند. در واقع قرائتها تا جایی که یکی از سه حالت زیر اتفاق افتد ادامه می یابد:

• بار در نمونه کاهش یابد.
• بار برای 4 قرائت یکسان شود.
• تغییر مکان تا 15 درصد (یا 20 تا 25 درصد) ادامه پیدا کرده باشد.

5. نمونه گسیخته شده را در اتاق مرطوب برده ،زاویه ترک را باافق اندازه می گیریم (باید توجه داشت که این زاویه بلافاصله پس از ایجاد ترک خوانده شود). نمونه گسیخته شده را به دقت بررسی می نماییم. این مشاهده در تهیه اطلاعات وارائه بهتر نتایج به ماکمک کی کند. نمونه را وزن کرده ،بعد از خشک کردن کامل آن در گرمخانه ،درصد رطوبت آن را به دست           می آوریم.

محاسبات:

محاسبات را بر اساس کرنش وتنشهای محوری انجام می دهیم ومقدار تنش نهایی () از روی منحنی های تنش – کرنش به دست می آید.

کرنش محوری از رابطه زیر به دست می آید:                

: تغییر طول نمونه خوانده شده از کرنش سنج

: طول اولیه نمونه

تنش لحظه ای را می توان از رابطه زیر به دست آورد:               

P: بار روی نمونه در لحظه قرائت

A: سطح مقطع نمونه در لحظه قرائت P

تعیین مقدار دقیق سطح مقطع در هر لحظه مهم است . سطح مقطع در هر لحظه را می توان با ثابت در نظر گرفتن حجم نمونه به دست آورد. در لحظه شروع آزمایش حجم نمونه عبارت است از:

بعد از تغییر طول نمونه ،حجم نمونه عبارت است از:                     

با تساوی این دو رابطه مساحت سطح مقطع واقعی در هر لحظه عبارت است از :

تنش برشی بیشینه  نصف تنش فشاری  است واز رابطه زیر به دست می آید:

(P ) نیروی فشاری = فاکتور کالیبراسیون نیروسنج * (قرائت اولیه نیروسنج – قرائت فعلی نیروسنج )

درصورتی که مقاومت اوجی وجود نداشته باشد ،مقاومت درکرنش حدود15% تا20% به عنوان مقاومت اوج فرض می شود وشیب قسمت اول منحنی تنش – کرنش به عنوان مدول الاستیسیته اولیه تغییر شکل محایبه می گردد.می توان از مدول سکانت که شیب خط راستی است که از مبداء به هر نقطه ازمنحنی وصل می شود استفاده کرد.

 تئوري آزمايش:

مطالعات نشان داده است که سختي سنگ ها با مقاومت فشاري تک محوري و مدول کشساني سنگ ها در ارتباط است در واقع سختي يكي از مفاهيم رايج است كه براي توصيف رفتاري سنگها بكار مي رود. سختي تابعي از عوامل ذاتي چون نوع كاني ها، ابعاد دانه ها، چسبندگي مرزي كاني ها، مقاومت و رفتار الاستيك و پلاستيك سنگ مي باشد. تركيب و اندركنش اين عوامل،  تعيين كننده سختي يك سنگ است.  روش هاي متعددي براي تعيين سختي سنگ پيشنهاد شده است كه يكي از اين روشها بكارگيري وسيله اي به نام چكش اشميت است. كه معروف به آزمايشهاي واجهشي يا ديناميكي است. در اين دسته از آزمايش ها از يك چكش يا وزنه براي ضربه زدن به سطح سنگ استفاده مي شود و ارتفاع واجهش وزنه مقياسي براي سنجش سختي است. هرگونه رفتار پلاستيك يا تغيير شكل بر اثر ضربه، انرژي الاستيك  واجهش چكش را كاهش مي دهد.

از سوالهاي مهمي كه همواره در پايان ترم مكانيك سنگ است و بيشترين بارم را به خود اختصاص مي دهد رسم دايره موهر است در واقع با رسم دايره موهر مي توان تنش برشي max ,min و تنش عمودي max , min را بدست اورد شيوه ترسيم متفاوتي در مكانيك سنگ, مقاومت مصالح, ژئوتكنيك ارائه شده است ما دراينجا شيوه ترسيم استاد سياوشي را بيان ميكنيم:

ابتدا مقدار ∂xرا روي محو x مشخص كرده سپس مقدار Txy را ازروي ان مشخص كرده حالا ∂y را مشخص كرده و معكوس Txy را روي ان مشخص مي نماييم اين دو نقطه بدست امده را بهم وصل كرده تا مركز دايره موهر مشخص شود حال اگر از مركر خطي عمودي رسم نماييم نقاط برخورد با دايره مقادير تنش برشي بيشينه و كمينه خواهد بود نقاط برخوردمحورx با دايره تنش عمودي بيشينه (در جهت مثبت محور)و كمينه(در جهت منفي محور) مي باشد

ميتوان از فرمولهاي زير نيز استفاده كرد

ө∂=(∂x+∂y/2) –( ∂x-∂y/2)cos2ө+Txysin2ө

Tө= ( ∂x-∂y/2)sin2ө+ Txycos2ө

∂max\min=(∂x+∂y/2)+\-   1/2 √(∂x-∂y)²+4(Txy)²

Tmax\min=+\-   1/2 √(∂x-∂y)²+4(Txy)²

Tg 2ө₁=-2Txy/(∂x-∂y)

Tg 2ө₂=(∂x-∂y)/2Txy

Tg 2ө₂=(∂x-∂y)/2Txy